Çocuk olması için ilk adım, spermin içine girmesiyle birlikte yumurtanın bölünmeye başlamasıdır. Fertilizasyon ya da döllenme olarak bilinen bu durumun gerçekleşip gerçekleşmediğini, doğal yolla çocuk olmasını bekleyen çiftlerde anlayamayız. Neticede, bu ay da gebelik olmadı diye geçiştirilir. Oysa tüp bebek yapıldığında, spermin yumurtanın içerisine yerleştirilmesini takip eden birinci gün bu anlaşılır. İşte, bölünme olmadı dendiği zaman kastedilen budur, yani döllenmenin olmadığı, embriyonun hiç gelişmediği. Böyle bir durumda zaten gebelik de beklenmez. Bazen ilk gün bölünme olur ama 3. günde durur. Hatta 5. güne kadar gelip transfer de yapılır, ama bu sefer düşükle sonuçlanır. Bütün bu olumsuzlukların bir nedeni, spermin anahtarının yumurtayı çalıştıramaması olabilir.
Yumurtada bölünmeyi başlatacak anahtar, spermin içinde bulunan ve sentriol dediğimiz bir organeldir. Hemen sperm başının arkasında, boyun bölgesinde yerleşmiştir. Sentriol, 9 dişi bulunan silindir şeklinde bir anahtara benzer. Yumurtaya girdiği zaman çevredeki proteinleri üzerine toplayarak uzun iplikçikler oluşturur. Spermden ve yumurtadan gelen kromozom dediğimiz genetik materyallerin bu iplikçiklere tutunarak hücrenin iki ucuna doğru hareket etmesiyle de yumurta ortadan ikiye bölünür. Biz de ertesi gün bunu görerek, “bölünme oldu, döllenme
gerçekleşti” müjdesini veririz. Her bölünmede hücre sayısının iki katına çıkmasıyla günler içinde fötus da şekillenmeye başlar. Sentriol bozuksa ya hiç bölünme olmaz ya da ileriki günlerde fazla ilerleyemeden durur. İşte, sağlıklı bir gebeliğin olmamasında önemli bir neden, spermdeki bu organele ait hastalıklardır. Bu hastalıklar arasında centrin 1, centrocortin ve centrosomin gibi proteinlerin eksikliği gösterilmiştir. Bunun yanı sıra doğuştan gelen genetik bozukluklar ile çevresel toksik maddelere maruz kalınması da sentriol bozukluklarına yol açabilir.
Spermden gelen sentriol sadece yumurtanın bölünmesini sağlamaz, aynı zamanda döşediği yollar sayesinde hücre içerisinde ulaşımı da düzenler. Sinyal molekülleri ya da veziküller dediğimiz çok sayıda ürün, ancak bu yolları takip ederek hedefine ulaşabilir. O nedenledir ki sentriol bozukluklarında embriyoya ait sorunlar ortaya çıkmakta, gebelikler sonlanmaktadır.
Sentriol bozukluklarını tedavi edebilmek için öncelikle doğru tanı koymak gerekir. Bu amaçla elimizde önemli markırlar var. Dikkatli bir sperm morfoloji değerlendirmesi de yardımcı olabilir. Tedavide ise sentriollerin sağlıklı biçimde gelişmesini sağlayacak tek enerji kaynağı olan mitokondrinin desteklenmesi, antioksidatifler ve yaşam tarzı il ilgili düzenlemelerin yapılması sayılabilir.
Bu yazı Hürriyet Aile köşesinde yayınlandı: http://www.hurriyetaile.com/ebeveyn/saglik/spermin-gorevi-nedir_30389.html
