Androloji ile uğraşan hekimler olarak bizlerin karşılaştığı en önemli soru, hastanın kendiliğinden spontan olarak eşini gebe bırakıp bırakamayacağının bildirilmesidir. Hiçbir parametre bu konuda kesin fikir vermez. Ancak sperm morfolojisi bu bakımdan en mantıklı parametre olarak kabul edilmektedir. Çünkü sperm başının morfolojisi ile nukleusun durumu arasında yakın paralellik bulunur. Ama doğal yolla in vivo ortamda fertilizasyon için sadece baş morfolojisi değil, boyun, orta parça ve kuyruğun durumları da önemlidir.
Morfoloji analizinde bir spermatozoada birden fazla patoloji bulunabilir. Sperm başına patoloji sayısının, fertilizasyon şansı için önemli olduğu kuşkusuzdur. İşte bu görüşe dayanılarak teratozoospermi indeksi (TZI) denilen bir parametre tanımlanmıştır. Bu konuda yapılan çalışmalardan elde edilen bulgular, TZI’nin hastaların doğal yolla gebe kalmalarında yararlı ve güvenilir bir parametre olduğu kanısını vermektedir.
TZI WHO tarafından önerilmiş, Kruger ve Menkveld’in daha önce üzerinde çalıştığı ve pratik kullanımı üzerinde fikir birliğine varılmış bir yöntemdir. Morfolojisi bozuk olan sperm örneklerinde, bu bozukluğun derecesini yani şiddetini ortaya koymaktadır. Tanım olarak, sperm başına düşen anomali sayısını gösterir. Bilindiği gibi bir spermatozoada birden fazla morfoloji bozukluğu bulunabilir. Örneğin hem baş anomalisi vardır hem de kıvrık kuyruğu bulunur. Burada TZI’ni hesaplarsak: baş ve kuyruk anomalisi olduğuna göre 2 adet anomalisi var demektir. Anomali sayısı / bozuk morfolojili sperm formülüne göre bu hastanın TZI 2 / 1; yani 2 dir. Bir başka hastada ise bir spermatozoasında sadece 1 anomali bulunduğunu varsayalım, örneğin kıvrık boyun anomalisi. Bu durumda TZI 1/1; yani 1’dir. İlk hastanınki 2, ikinci hastanınki 1 bulundu. Şimdi TZI fazla olanın spermi daha kötü kalitede demektir. İlk hastanın fertilizasyon şansı ikincidekinden daha düşüktür. Ancak biz tek sperm için hesap yaptık, normalde 100 spermatozoa sayılmalı, 100 spermatozoada bulunan anormalliklerin sayısı, kaç tane bozuk spermatozoa varsa (100’den normal spermatozoa sayısını çıkararak) buna bölünerek hesaplanmalıdır. Bunu eşik değerini WHO 1.60; Menkveld ise 2.09 olarak bildirmiştir. Eğer TZI 1.60 ve altında ise, ya da Menkveld’e göre 2.09 ya da altında ise normal olarak kabul edilmeli, üzerindeki değerlerde fertilizasyon şanslarının düşeceği bilinmelidir.
Daha detaylı bilgi için Human Reproduction, Vol. 16, No. 6, 1165-1171, June 2001’e bakılabilir.
Konuyla ilgili diğer literatürler
Prof.Dr. Kaan AYDOS
