Spermlerde çok önemli bir organel vardır: Sentrozom. Sentrozom, spermin hemen başının arkasında yerleşmiş, mikroskop altında nokta gibi seçilen bir yapıdır. Buraya spermin boynu denilir. İçinde ise iki tane sentriol denilen cisim bulunur. Asıl görev yapan da zaten bu sentriollerdir. Sentriol, hem sperm kuyruğunu hareket ettirir hem de sperm yumurtaya girdiğinde döllenmeyi sağlar. Şayet sentrioller bozuksa, spermin hareketi de bozulur, aynı zamanda döllenme de gerçekleşemeyeceği için gebelik olmaz. O halde istemelerine rağmen çocuk sahibi olamayan çiftlerde erkeğin spermlerinde sentriole ait bir defekt olacağı da düşünülmelidir.
Sentriol, çok ince tüpçüklerden meydana gelmişti. Mikrotubül dediğimiz bu tüpçüklerden üçü bir araya gelerek bir demet oluşturur. Daha sonra bu demetlerden 9 tanesi, çember gibi dizilerek silindir şeklinde bir yapı meydana getirir. Sentriollerden geride yerleşmiş olanının tüpçük demetleri spermin kuyruğu içinde arkaya doğru uzanır ve kasılıp-gevşemeleriyle de kuyruğu hareket ettirirler. Diğer yandan, ne zaman ki sperm yumurta içerisine girer, sentrioller yumurtanın tam ortasına yerleşir ve tıpkı kuyrukta yaptığı gibi uçlarından tüpçükler uzamaya başlar. Yumurtanın iki ucuna doğru uzayan bu tüpçükler döllenmenin başlamasında ve embriyo gelişmesinde çok önemlidir. Çünkü spermden ve yumurtadan gelen kromozomlar, yani genetik malzemeler, bu tüpçükler üzerinde yerleşerek eşleşirler. Arkasından da yumurta ikiye bölünür. Daha sonra bu bölünmeler peşi sıra takip ederek önce embriyoyu, daha sonra da fötus ve nihayet bebeği şekillendirir. İşte, tüp bebekte ertesi gün bölünme oldu ya
da olmadı dendiğinde kastedilen budur, yani yumurtanın bölünmesi. Sentrioller hasarlı ise, bölünme olmaz ve döllenme olmadığı söylenir. Ya da ilk bölünme olur ama daha 5. güne gelemeden durur. Sentriol bozukluklarında gebelik olsa bile erken dönemde düşükle de sonlanabilir.
Sentrioller yumurtaya girerken, beraberinde bazı proteinleri de taşır. Bu proteinler de yumurtanın bölünmesi ve embriyo gelişiminde katkıda bulunur. Kısırlıkların bir kısmında sentriollerin eksik protein taşıdıkları gösterilmiştir. Sentriol hastalıkları üzerinde son yıllarda yoğun araştırmalar yapılmaktadır. Sentriol bozukluklarından şüphe ettirmede ilk basamak sperm tahlilidir. Burada sperm hareketinin bozuk olması ya da boyun bölgesinde veya kuyrukta şekil bozukluğu bulunması akla sentriol bozukluklarını getirmeli. Bunlar arasında boyunda incelme ya da kırık görülmesi en sık rastlanılan şekil anomalileridir. Globozoospermilerde de çocuk olmaması, sentriol bozukluğundan kaynaklanabilir. Şayet böyle şekil bozuklukları varsa, ejakulatta sentriol sağlığı ile ilgili genetik belirteçlere bakılabilir. Bunlar arasında POC1, POC5 ve CEP bugün de bakabildiğimiz bazı markırlardır. Tedavi de ise oksidatif stres varsa bunun giderilmesi ve tüp bebek sırasında yumurtanın özel tekniklerle uyarılması önerilir.
Bu yazı https://www.hurriyet.com.tr/aile sayfasında yayınlandı
