İlk kez 1995 yılında testisten alınan spermlerle de çocuk olabileceğinin gösterilmesinin ardından 27 yıl geçti. Bu sayede çok sayıda azoospermi hastası için bebek hasreti de son bulmuş oldu. Ancak ne yazık ki olguların yarısında olgun sperm çıkmadığı için tüp bebeği iptal etmek zorunda kalmaktayız. Oysa son yıllarda kuyruk gelişimini tamamlamamış diğer sperm hücrelerinin de bir şansı olabileceği anlaşıldı. Peki, bir spermin kuyruğunun olması ya da olmaması neyi ifade eder?
Sağlıklı bir çocuğun dünyaya gelebilmesi sperm ve yumurtanın ortaklaşa uğraşıyla gerçekleşir. Burada spermin başarısını belirleyen iki önemli özelliği; hareketi ve taşıdığı genetik kargosudur. Hareket olmazsa sperm de yumurtaya erişemeyeceği için gebelik görülmez. Spermin hareket edebilmesi, başının hemen gerisinde yerleşmiş sentrozom dediğimiz küçücük bir organelden gelişen ve yaklaşık 50 mikron uzunluğa sahip kuyruğun sağa sola salınımıyla gerçekleşir. Doğal yolla gebelik beklemek için tahlillerde en az 5 milyon sperm hücresinin ileri doğru hareket ediyor olması gerekir. Ancak sperm sayısı çok düşük de olsa, bunların üçte birinin bile düzgün şekilde ileri gitmesi yeterlidir. Buradan da anlaşılacağı üzere kuyruk, doğal yolla çocuk olabilmesi için temel koşuldur.
Sentrozom hastalıkları spermlerde hareket bozukluğu yapan başlıca nedenlerden birisidir. Bunun yanı sıra sentrozomun çok önemli bir görevi daha vardır; yumurtanın içine girdikten sonra onun bölünerek çoğalmasını sağlamak. Bu sayede hücrelerin ardı ardına milyonlarca kez bölünerek çoğalmasıyla çocuk gelişir. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar sentrozomun yeterli çalışmadığı durumlarda döllenmenin gerçekleşmediğini ve embriyo gelişiminin durakladığını ortaya çıkardı. Dolayısıyla sentrozom sadece hareket için değil, aynı zamanda embriyo gelişimi için de gerekli bir organeldir. Zaten bu nedenle, hareketi bozulmuş spermlerle tüp bebek yapıldığında embriyo gelişiminin de yetersiz kaldığını görüyoruz.
Testiste sperm gelişimi kök hücrelerin belli aşamalardan geçerek olgunlaşmasıyla gerçekleşir. Önce genetik yapısı gelişimini tamamlayarak spermatid dediğimiz hücreler ortaya çıkar, arkasından da kuyruk gelişimi tamamlanarak olgun spermleri görmeye başlarız. Yapılan araştırmalar, bazı durumlarda bu hücrelerin kuyruk çıkarma aşamasını geçemediklerini gösterdi. İşte, son zamanlarda adından sıkça bahsedilen ROSİ tekniği, kuyruk gelişimi henüz başlamamış spermatid hücreleriyle yapılan tüp bebeği ifade eder. Şayet bunlar sağlıklı bir sentrozoma sahipse, kuyrukları olmasa da yumurtada döllenme yaparak embriyo gelişebilir ve arkasından gebelik başlayabilir. Dolayısıyla, çocuk olması için mutlaka tam gelişmiş bir kuyruk olması şart değildir, genetik olgunluğunu tamamlamış ve sentrozomu da normal işlev görüyorsa bu sperm de yeterli olabilir. Ancak böyle spermlerin tüp bebek başarıları, kuyruk gelişimi tam olanlarınkine göre daha düşük kalmakta. Günümüzde kuyruksuz hücrelerle de çocuk sahibi olma şansını artırma yönünde çalışmalar halen devam etmekte.
Netice olarak, doğal yolla çocuk olması için spermin normal bir kuyruk yapısına sahip olması beklenir. Ancak tüp bebek söz konusu olduğunda, kuyruk gelişimi yetersiz de olsa diğer yönleriyle sağlıklı bir spermin çocuk yapması mümkündür. Dolayısıyla, tahlillerde olgun sperm hücresi görülmedi denmesi sizi endişelendirmesin, diğer hücrelerle de sonuç alma umudunuz devam ediyor.
Bu yazı https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ sayfasında yayınlandı
Resim: https://openclipart.org/
