Azoospermi ya da sperm sayısı düşük erkeklerde uygun hasta seçimi yapılırsa ilaç tedavisinin önemli yeri vardır. Bu amaçla testislerde Sertoli hücrelerini uyarmak ve bu sayede sperm üretimini desteklemek amacıyla testosteron sitmülanı koryonik gonadotropin (hCG), A vitamini metaboliti beta karoten ve FSH tedavisi önerilmiştir. Ancak yapılan araştırmalar bu tedavilerin birlikte kullanılmasının etkinliği artıracağı yönünde bulgular vermekte.
Testislerde sperm kök hücrelerinin olgun sperm haline gelmesi, Sertoli hücreleri tarafından desteklenir. Sertoli hücreleri üzerinde de testosterona duyarlı androjen reseptörleri ile bir çeşit A vitamini metaboliti olan retinoik asit reseptörlerinin varlığı gösterilmiştir (1). Sertoli hücrelerinin bulunduğu kültür ortamına testosteron ile birlikte retinoik asit eklenmesi, FGF2, NRG1, IGFI, TGFβ1, ve TGFβ2 faktörlerinin daha fazla salgılanmasını sağlar. Bu faktörler de spermatogenezde kök hücrelerini besleyerek olgun sperm haline gelmelerini destekler. Gerçekten de, biyopsilerinde Sertoli cell only bulunan azoospermik hayvanlarda bu şekilde bir tedavi ile sperm üretiminin anlamlı seviyede arttığı gösterilmiştir. Retinoik asitin sperm üretimini artırması sadece Sertoli hücreleri üzerinden değil, aynı zamanda doğrudan sperm hücrelerini uyararak da olmakta. Çünkü retinoik asit reseptörleri sperm hücreleri üzerinde de bulunmakta (2). Retinoik asitin insanda en sağlıklı uygulama yolu beta karoten şeklinde verilmesidir.
Diğer yandan, testislerde testosteron seviyesini düzetmek amacıyla hCG uygulamasının, sperm üretimi bozuk azoospermik erkeklerde TESE ile sperm bulma olasılığını artırdığı bilinmekte (3). Bununla birlikte, testosteronu düşük oligozoospermik erkeklerde koryonik gonadotropin hormonu ile testosteronu artırırken yanında FSH’nın da verilmesinin, olguların %40’ında sperm sayısını normale getirdiği ve üçte birinde de doğal yolla gebelik sağladığı bildirilmiştir (4). FSH hormonu, Sertoli hücrelerinin en önemli besin kaynağıdır.
Netice olarak bu tedavilerin üçlü kombinasyon halinde yapılmasının etkinliği daha da artırması beklenir. Çalışmaların sonuçları topluca değerlendirildiğinde; Sertoli hücreleri üzerinde retinoik asit, androjen ve FSH reseptörlerinin üçünün de bulunması, retinoik asit reseptörünün aynı zamanda sperm hücrelerinde de varlığı, bu şekilde hCG + FSH + beta karoten şeklinde üçlü kombine bir tedavinin neden gerekli olduğunu izah eder.
Ancak burada önemli olan husus, hangi olguların bu tedaviden fayda göreceğini belirlemektir. Çünkü olguların hepsinde bir düzelme görülmemekte. Mevcut bilimsel verilerin ışığı altında hasta seçiminde şu kriterlere dikkat edilmeli:
- Serum FSH düzeyi normal olacak.
- Testis içi testosteron düşük olacak.
- Gösterilebiliyorsa serumda A vitamini düşük olacak.
- FSH reseptöründe genetik bir eksiklik olmayacak.
- Bu ilaçların kullanılmasına mani bir durum bulunmayacak.
Bu kriterleri değerlendirmek için yapılacak tetkikler ise; kanda FSH, biyoaktif testosteron ve A vitamini ölçümü ile FSH reseptörünün genetik yapısı şeklinde sayılabilir. Bunların birlikte değerlendirilmesi ile uygun hasta seçimi yapılırsa, 3-6 aylık kontrollü bir tedavi sperm üretiminde artış sağlayabilir.
- Luo Y, et al. Efficient generation of male germ-like cells derived during co-culturing of adipose-derived mesenchymal stem cells with Sertoli cells under retinoic acid and testosterone induction. Stem Cell Res Ther. 2019 Mar 13;10(1):91.
- Perrotta I, et al. Expression and Subcellular Localization of Retinoic Acid Receptor-α (RARα) in Healthy and Varicocele Human Spermatozoa: Its Possible Regulatory Role in Capacitation and Survival. Appl Immunohistochem Mol Morphol. 2015 May-Jun;23(5):374-81.
- Shiraishi K, et al. Human chorionic gonadotrophin treatment prior to microdissection testicular sperm extraction in non-obstructive azoospermia. Hum Reprod. 2012;27:331–9.
- La Vignera S, Condorelli RA, Duca Y, Mongioi LM, Cannarella R, Giacone F, Calogero AE. FSH therapy for idiopathic male infertility: four schemes are better than one. Aging Male. 2019 Apr 3:1-6.
Resim: https://all-free-download.com
