Sperm üretiminin tamamen bozulduğu azospermik erkeklerde bunun neden kaynaklandığı belki de üzerinde en yoğun araştırmaların yapıldığı başlıca konulardan birisidir. Her ne kadar mikroTESE ile olguların üçte birinde az sayıda sperm hücresi bulunarak sorun hallediliyor olsa da, geri kalanlar için tedavi şansı ne yazık ki çok düşük. Ancak son yıllarda testislerde sperm üretiminin mekanizması aydınlatıldıkça, azosperminin tedavisinde de yeni ufuklar belirmeye başlandı. Bunlardan biri de, spermin enerji kaynağı olan mitokondri organelinin bozuklukları ile ilgili gelişmeler.
Testiste sperm üreten kök hücreleri, hemen bitişiğindeki kan damarlarından beslenir. Sperm kök hücreleri buradan aldıkları şekeri yakarak elde ettikleri enerji ile daha olgun hücrelere doğru gelişirler. Ancak hücreler olgunlaştıkça, kan damarlarından uzaklaşarak daha izole bir ortama geçer. Bu yeni ortamda kandan şeker teminleri de kesileceği için sperm hücresi artık kendi enerjisini kendi üretmek zorunda kalır. İşte bunu da mitokondrileri sağlar. Mitokondrinin görevi, daha önce hücre içinde birikmiş olan metabolitleri kullanarak ATP dediğimiz enerji taşıyan molekülleri üretmektir. Bunun için de birbirleriyle birleşerek hacimlerini artırmaları gerekir. Mitokondrilerin bu yeni yapılarını kazanmaları en başta füzyon genleri ve bunların yaptığı proteinler sayesinde olur. Şayet bu genlerin çalışmalarında bir sorun varsa, mitokondriler yeniden yapılanamaz ve enerji üretimleri de bozulur. Oysa sperm hücrelerinin olgunlaşmaları için enerji gerekir. Bu yoksa sperm üretimi sekteye uğrar ve maturasyon duraklaması dediğimiz bir tablo ortaya çıkar. Çoğu azospermik erkekte biyopsi sonucu da zaten maturasyon duraklaması ya da arresti olarak gelir.
Geçtiğimiz yıllarda bir grup araştırıcı, füzyon genleri yetersiz olanlarda sperm üretiminin bozulmasının nedeninin, mitokondrilerde koenzim Q10 adlı ürünün eksilmesinden kaynaklandığını gösterdi. Araştırıcılar bu gendeki eksikliğin koenzim Q10 üretimini bozduğunu bunun da enerji yapımını engellediğini, spermlerin olgunlaşamamasının da bundan kaynaklandığını önermekte. Dolayısıyla azosperminin bir nedeni, koenzim Q10 eksikliği de olabilir denmekte.
Bu durumda acaba koenzim Q10’u dışarıdan alırsak, bozulmuş olan sperm üretimini düzelterek azoospermiyi tedavi edebilir miyiz? Bu konuda henüz kesin bir kanıya varmak için yeterli veri elimizde yok. Ama daha önceki çalışmalar, koenzim Q10 kullanan erkeklerin sperm kalitesinin düzeldiğini ve eşlerini gebe bırakma şanslarının arttığını göstermekte. Ancak bu erkekler, tahlillerde az ya da çok sperm çıkan olgulardı. Azoospermik erkeklerde nasıl bir etkisi olacağı ise merak konusu.
Netice olarak, koenzim Q10 tedavisi azoospermi tedavisinde bir umut olabilecek gibi görülmekte. Biz de bu konuda bilimsel çalışmalar başlattık. İlerleyen süreçte sonuçlar biriktikçe nasıl bir etkisi olacağını birlikte göreceğiz.
Bu yazı https://www.hurriyet.com.tr/aile sayfasında yayınlandı
Resim: https://openclipart.org
