Azoospermisi olan olguların en ciddi şekli, genetik incelemelerinde AZF bölgesindeki eksikliklerdir. Erkeklerde kadınlardan farklı olarak bir Y kromozomu bulunur. Y kromozomunun uzun kolu ise sperm yapımında sorumlu genler içerir. Eğer bu genler eksik olursa, sperm üretimi de bozulur. Eksik genlerin bulunduğu yere göre de bozulmanın şiddeti değişir. Örneğin bozukluk AZFc bölgesindeyse, hastaların en az yarısında menide ya da TESE sırasında canlı sperm çıkabilir. Oysa AZFa ve AZFb bölgeleri en tehlikeli kısımlardır, çünkü bunlarda TESE de bile sperm çıkma olasılığı neredeyse sıfırdır. Ancak bu yapılan çalışmada, AZFb bölgesinde genleri eksik olan 2 olguda, normal tahlillerinde de sperm çıkabileceği gösterildi. Araştırıcılar bunu, testin duyarlılığı ile ilişkilendirmekte. Yani sınırlı bir test kullanılırsa, genler eksik de görülse sperm bulma şansı vardır. Oysa çok daha duyarı bir test yöntemi ile daha detaylı araştırıldığında, bazı genlerin mevcut olduğu görülebilir. Dolayısıyla test olumsuz geldi diye ümitsizliğe kapılmamalı, testin duyarlılığına bakılarak sperm çıkıp çıkmayacağına ona göre karar verilmelidir.
Azoospermisi olan erkeklerin %7’sinde Y kromozomunda bir sorun bulunmakta. O nedenle de bu olgularda mutlaka Y kromozomunu araştırmaya yönelik test yapılmalıdır. Y kromozomu araştırılırken standart olarak genelde AZFa bölgesi için sY84 ve sY86 genleri, AZFb için sY127 ve sY134 , AZFc içinse sY254 ve sY255 bakılmaktadır. Bunlara ilave olarak da SRY bölgesindeki STS ile Y ve X kromozomlarında ortak olan ZFX ve ZFY genlerine de bakılır.
Ancak bu genler yeterli bilgi vermezler. İnceleme daha da detaylı yapılacaksa, örneğin AZFb bölgesinde ilave olarak sY121, sY1224, sY143, sY1192, sY153, sY105 de çalışmaya alınmalıdır. AZFb delesyonu tanısı koymak için sY121, sY1224, sY143 ve sY1192 genlerinin tümü eksik olmalı.
Eğer hastalarda Y kromozom delesyon testi yapılıp, AZFb bölgesinde sY127 ve sY134 genleri eksik gelmişse, hemen sperm olmaz kanısına varılmamalıdır. Araştırıcılar böyle durumlarda daha fazla gene bakılmasını önermekteler. Gerçekten de bu durumdaki bazı olgularda aslında sY1192 ve sY153’ün mevcut olduğu görülebilmekte. Eğer bu genler varsa, ilk tanı AZFb delesyonu olsa da menide bile sperm çıkabilmekte.
Bunun açıklaması ise, bakılmayan genlerin aslında sperm yapımından sorumlu önemli görevleri olduğuna dayandırılmakta. Örneğin sY143 ile sY1192 arasında yaklaşık 900 kb baz çifti bulunur Bu bazlardan bir kısmı RBMY adlı bir geni oluştururlar. Eğer sadece bu bölgelere bakılıp, bu genlerin eksik olduğu görülünce de AZFb delesyonu var ve sperm çıkmaz şeklinde yorumlanırsa, yanlış yapılmış olunur. Oysa böyle olgularda sY1192 ile Y kromozomunun en uç kısmı arasında 2 önemli bölge daha vardır ki bunlar DAZ1 ve DAZ2 genlerini içerir. Eğer bunlara bakılmamışsa ve aslında bunlar da varsa, böyle erkeklerde TESE ile ya da normal ejakulat incelemelerinde canlı sperm çıkabilir. Yani yanlış olarak sperm çıkmaz şeklinde yorum yapılmış olur ki gerçekte sperm bulunabilecektir.
Netice olarak araştırıcılar, azoospermik bir erkekte Y kromozomunda delesyon testi yapılırken AZF bölgesi için sadece sY127 ve sY134 bakılmasının yeterli olmayacağını, sY143 ve sY1192’nin de bakılması gerektiğini vurgulamaktalar. AZFb delesyonu var, sperm çıkmaz diyerek TESE yapmaktan vazgeçmek yerine, ya daha detaylı bir inceleme yapılmalı, ya da bu inceleme yapılamıyorsa, TESE ile şansının devam edeceğini söylemelidir.
Stouffs K, Vloeberghs V, Gheldof A, Tournaye H, Seneca S. Are AZFb deletions always incompatible with sperm production? Andrology. 2017 Apr 10. doi: 10.1111/andr.12350.
