Azoospermi tedavisinde en merak edilen konu, kök hücre tedavisinin yapılıp yapılmadığıdır. Çünkü mikroTESE yöntemi ile testislerinde olgun sperm hücresi araştırılan erkeklerin yaklaşık yarısında ne yazık ki hücre çıkmamakta ve dolayısıyla da tüp bebek yapılamamakta. Her ne kadar yeni ROSI tekniği ile sağlıklı doğumlar görüyor olsak da bunun başarısı oldukça düşük kalıyor. Bu durumda ilk akla gelen, kök hücre tedavisinin durumu olmakta. Öncelikle kök hücre tedavisi dendiğinde neyi anlamak gerekiyor, bunu açıklayalım.
Kök hücre tedavisi, vücudun herhangi bir yerinden alınan bir hücrenin laboratuvarda bazı işlemlerden geçirilerek, olgun sperm hücresi haline getirilmesidir. Bu amaçla deri ya da sinir dokusu gibi bazı özel kaynaklardan elde edilen hücreler kullanılır. Bu hücreler ya birtakım faktörlerle zenginleştirilmiş kültür ortamlarında beslenerek ya da genetik yapıları değiştirilerek sperme dönüştürülebilmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan çok sayıdaki araştırma, böyle hücrelerin gerçekten de sperme farklılaşabildiğini ve yumurta ile döllendirildiklerinde yavru dünyaya getirebileceğini gösterdi. Evet, sağlıklı yavrular doğabiliyor ama ne yazık ki bunların arasında sağlıksız, hastalıklı ya da anomalili doğumlar da ortaya çıkmakta. İşte bu nedenle insanda da uygulamaya geçilmesi için üzerinde bir süre daha çalışılmaların yapılmasına ihtiyaç var. Netice olarak henüz insanda kullanımı kabul edilmiş değil.
Kök hücre tedavisi olarak anlaşılan ama yukarıda anlattığımız gerçek kök hücre tedavisinden farklı olan bir diğer uygulama, testisteki kendi kök hücrelerinin, vücudun başka dokularından elde edilen hücre süspansiyonları ile muamele edilerek olgun sperme dönüştürülmesidir. Böyle besleyici hücrelere mezankimal kök hücre adı verilmekte. Üstelik bu yöntem, yukarıda bahsettiğimiz uygulamadan çok daha güvenilir sonuçlar vermekte. Bu amaçla kemik iliği, yağ dokusu hatta plasenta gibi farklı kaynaklardan izole edilen kök hücreler kullanılmıştır. İki şekilde uygulanabilir: 1) Önce testisten kök hücreler izole edilir ve sonra laboratuvar ortamında besleyici kök hücrelerle bir arada bekletilir; ya da 2) Mezankimal kök hücreler veya bunlardan elde edilen egzozom dediğimiz ürünler doğrudan testise enjekte edilir. Her iki şekilde de mezankimal kök hücrelerden çıkan faktörler testisin kök hücrelerini besleyerek sperme olgunlaşmalarını sağlamakta. Bu yöntem üzerinde bizim de yaptığımız çalışmalar oldukça başarılı sonuçlar verdi. Ancak bu yöntemin de henüz insanda rutin uygulamaya geçebilmesi için biraz zamana ihtiyacımız var.
Bununla birlikte, PRP plazma tedavisi dediğimiz uygulama günümüzde azoospermik erkeklerde uygulanabilirliği en güvenilir olanıdır. Burada, kişinin kendi kanından ayıklanan platelet hücreleri yoğunlaştırılarak testise enjekte edilmekte. Platelet hücrelerinin sperm üreten kök hücrelerin çalışmasını uyarıcı ve testisin bozulmuş yapısını onarıcı etkileri vardır. Henüz başlangıç aşamasında olmakla birlikte ön sonuçları oldukça umut vermekte. Kendi araştırmalarımız da testisteki bozulmuş sperm üretiminin bu şekilde düzelebileceğini önermekte.
Netice olarak, kısırlık tedavisinde kök hücrelerin kullanımı halen üzerinde çalışmaların yoğun olarak devam ettiği bir aşamadadır. Bazılarının sonuçlarını yakınlarda görebileceğiz ama gerçek anlamda testis dışı kaynaklardan alınan kök hücrelerden sperm elde edilmesi için daha uzun bir süre beklemek gerektiği de bir gerçek.
Resim: https://openclipart.org/
