Kısırlık nedeniyle araştırılan erkekler için en endişe verici durum, şüphesiz ölü ya da canlı hiç sperm hücresinin çıkmadığı azoospermi olmasıdır. Her ne kadar bir kısmında tedavi ile doğal sperm çıkışı sağlanabilse de büyük kısmında tek umut testislerden ameliyatla elde edilebilecek spermlere kalmakta. MikroTESE ameliyatı ile böyle erkeklerin ancak üçte birinde olgun, kuyruklu sperm hücresi toplayabiliyoruz. Ancak son yıllarda, gelişen teknolojik olanaklar sayesinde testislerde hangi kademede sperm üretiminin bozulduğunu daha iyi anlar duruma geldik. Nitekim kendi çalışmalarımızdan elde ettiğimiz bulgular da bir kısım azoospermi olgusunda neden sperm çıkışının bozulduğu yönünde önemli bilgiler verdi.
Testislerde sperm üretimi spermatogonyum dediğimiz kök hücrelerde başlar. Bunlardan gelişen hücreler yaklaşık 2 buçuk aylık bir sürenin sonunda olgun spermler haline dönüşerek meni ile dışarı atılır. Bu olgunlaşma süreci yine testislerde bulunan ve Sertoli hücreleri olarak adlandırılan bir grup destek hücresi tarafından idare edilir. Spermler, Sertoli hücrelerine gömülü vaziyette kalarak olgunlaşır ve zamanı gelince de yerlerinden koparak taşıyıcı kanallara dökülür ve buradan da testis dışına taşınırlar. Bunu, dalında olgunlaşan bir meyvenin zamanı gelince koparak yere düşmesine benzetebiliriz. İşte bizim çalışmalarımızda da bir grup azoospermi olgusunda sperm hücrelerinin yerinden koparak dışarı atılmasının bozulduğunu gösterdik. Normal gelişimlerini tamamlamalarına rağmen taşıyıcı kanallara dökülemedikleri için de tahlillerinde azoospermi çıkmakta.
Sperm hücrelerinin destek hücrelerinden kopması ADAMTS adlı bir grup enzim yardımıyla gerçekleşir. Bu enzimin görevi, kök hücrelerden gelişen sperm hücrelerinin olgunlaştıkça ileri doğru gitmesini sağlamaktır. Son aşamaya gelindiğinde de taşıyıcı kanallar içerisinde dışarı atılabilmeleri için bunları tamamen serbestleştirir. Oysa bazı azoospermik erkeklerde ADAMTS enzimi düşük seviyede olabilir. Enzim eksikliği nedeniyle serbestleşemeyen sperm hücreleri, testiste kalarak dışarı çıkamaz. Biz de tahlillerde azoospermi olarak yorumlarız. Gerçekten kendi sonuçlarımızda da bazı azoospermik erkeklerin bu enzimlerinde azalma olduğu ortaya çıktı.
Şayet enzimde bir azalma olduğunu gösterirsek tedaviyi de ona göre düzenleyebiliriz. ADAMTS enzimi Sertoli destek hücreleri tarafından salgılanır. Sertoli hücrelerinin en önemli besin kaynağı ise FSH hormonudur. İşte, enzim eksikliği olan erkeklerde bu şekilde bir hormon tedavisi başarılı sonuç verebilir. Ancak hormon tedavileri ile her olguda istenen neticeyi alamıyoruz. Bunu da araştırdığımızda, FSH hormonunun bağlanacağı algıçlarda genetik bir defekt olduğu ortaya çıktı. Böyle hastalar hormon tedavisine beklenen yanıtı veremez ve son çare olarak TESE ameliyatı önerilir. TESE ile çıkarılan dokular mekanik yöntemlerle parçalanarak içlerindeki sperm hücrelerinin dışarı çıkması beklenir. Oysa ADAMTS eksikliği olanlarda mekanik parçalama da yetersiz kalabilir. Bu şekilde yetersiz kalınması durumunda ortama eklenen bazı enzimler spermlerin koparak serbestleşmelerini kolaylaştırabilir ve bu da TESE sırasında daha başarılı netice almamıza yardımcı olabilir. Kendi bulgularımızda da bu şekilde yapıldığında sperm bulma olasılığının anlamlı derecede arttığını gösterdik.
Netice olarak, erkekte azoosperminin nedeni testislerde enzim eksikliği olabilir. Semende yapılan genetik incelemelerle bu enzimlerin düzeyi düşük bulunursa bir süre hormon tedavisi fayda verebilir. Olmazsa, enzimatik ayrıştırma tekniği ile TESE yapılması başarıyı artırabilir. Buradan da anlaşılacağı üzere, doğrudan TESE ve tüp bebeğe geçmeden önce erkeğin detaylı bir tetkik programına alınması takip eden sürece önemli destek sağlayacaktır. Her zaman vurguladığım gibi, önce doğru tanı konmalı sonra buna yönelik tedavi planlanmalıdır. Ancak bu şekilde başarı şansı da artacaktır.
Bu yazı https://www.hurriyet.com.tr/aile/yazarlar sayfasında yayınlandı
