Fosfodiesteraz 5 (PDE5) inhibitörleri olarak bilinen ilaçlar erkekte cinsel fonksiyon bozukluklarının tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. Ancak yakın tarihli çalışmalar, bu grup ilaçların sperm kalitesini de artırdığını bildirmiştir. 2017’de yapılan bir meta-analiz ile toplam 11 çalışmada 1317 erkekten elde edilen sonuçlar topluca değerlendirildiğinde, PDE5 inhibitörlerinin sperm hareket ve morfolojisi üzerinde olumlu etkileri bulunduğunu ortaya kondu.
PDE5 enzimi normalde cGMP adlı proteini yıkarak etki gösterir. Oysa cGMP kalsiyum kanalları üzerinden damarlarda genişleme yaparak dokunun kanlanmasını artırır. Zaten bu etkisi ile de sertleşme bozukluğu olan erkeklerde penisin kanlanmasını artırarak normal ilişkiye girmeyi kolaylaştırmaktadır. İşte, aynı mekanizma spermin hareket ve akrozom reaksiyonunda da rol alır. Dolayısıyla, PDE5 inhibitörleri PDE5 enziminin çalışmasını susturarak, ortamda cGMP miktarının artmasına yol açar ve bu da spermin hareket ve akrozom reaksiyonunu artırır.
Spermin yumurtanın içerisine girebilmesi 2 mekanizma ile gerçekleşir: 1) güçlü kuyruk hareketleri ile zarı zorlayarak, 2) baş kısmındaki akrozom adlı kesenin açılarak içinden çıkan enzimlerin yumurtanın zarını parçalaması. Spermin bu fonksiyonları ne kadar kuvvetli olursa, yumurtaya girmesi de o derece kolaylaşacaktır. Bazı infertilite olgularında spermlerin hareketi yavaşlamış veya yumurtaya girmesi zorlaşmıştır. Bunun birçok nedeni olabilir. Ama neden her ne olursa olsun, eğer bozuk olan mekanizma zorlanırsa spermin yumurtaya girişi de sağlanabilir. Gerçekten de bu çalışmada görülmüş ki, PDE5 inhibitörleri sadece sperm fonksiyonları bozuk erkeklerde sonuç vermekte, normal olanlarda herhangi bir artış yapmamakta. Demek ki eksik olan bir faktörü tamamlayarak etki göstermekte. Ancak günümüz teknolojisi ile bu eksikliği ortaya koyamıyoruz, sadece sperm tahlilinde harekette azalma ya da şekil bozukluğu şeklinde tanıyabiliyoruz.
Burada bahsedilen araştırmaya göre, PDE5 inhibitörü ilaçlar uzun süreli ya da anlık kullanımlarda sperm hareket kalitesini anlamlı derecede artırmakta, morfolojide de düzelme sağlamaktadır. Ancak buna karşın cevap alınmayan çok sayıda olgu da vardır. Sperm bozukluklarına yol açan çok sayıda başka neden de bulunduğu göz önüne alınırsa, PDE5 inhibitörlerinin her erkekte etkili olması beklenmemeli. Ayrıca bu grup ilaçların bazı önemli yan etkileri de vardır. Kullanımları mutlaka kontrol altında tutulmalı, başlanmadan önce detaylı olarak araştırılarak uygun adaylar belirlenmelidir.
Kaynak:
- The Effect of Oral Phosphodiesterase-5 Inhibitors on Sperm Parameters: A Meta-analysis and Systematic Review. Urology. 2017 Jul;105:54-61.
- https://openclipart.org
