Prof.Dr. Kaan AYDOS
İnfertil erkeklerde kromozom bozukluklarına sık rastlanılır. En sık rastlanılan kromozom bozukluğu ise Klinefelter sendromudur.
Klinefelter sendromunun genetik özelliği, fazladan bir X kromozomunun bulunmasıdır. Bu nedenle, kromozon analizi yapıldığında, normalde 46, XY gelmesi gereken sonuç, 47,XXY şeklinde gelir, yani normalde 1 tane bulunması gereken X kromozomu artmış, 2 tane olmuştur.
600 canlı doğumda bir görülür. Çocuğu olmayan her 100 erkeğin 7’sinde bulunur. Azoospermi varsa, bu durumda her 4 erkekten birinde Klinefelter sendromu vardır.
Hastaların görünümü erkektir, ama testisleri küçük kalmıştır ve serttir. Göğüsleri büyümüştür. Kanda FSH ve LH hormonları normalden daha yüksek çıkar. Sakal, bıyık çıkması azalmış olmasına rağmen saçlar gür şekilde çıkar. Bu hastaların ergenliğe girişleri de gecikmiştir. Bazen idrar deliğinin normal açılım yeri bozularak “hipospadias” görülür. Tamamına yakınında sperm üretimi durur ve azoospermi çıkar. Kromozom testi yapılarak tanı konur. Bu testin sonucunda 47,XXY ya da daha az sıklıkta 46,XY/47,XXY mozaik örneği ulunur. Testis biyopsisinde germ hücreleri ileri derecede azalmış veya hiç yoktur. Tubüler hiyalinizasyon ve atrofi vardır. Fibrozis gelişir.
Klinefelter sendromunda doğal yolla gebelik beklenmez. Önce sperm üretimini sağlayıp, arkasından tüp bebek yöntemlerine geçilmelidir. Tüp bebek için ise, testislerden mikroTESE yapılarak ameliyatla sperm elde edilmeye çalışılır. Eğer sperm bulunursa, mikroenjeksiyona geçilebilir.
Testis bozukluğuna bağlı azoospermi olgularının büyük kısmında testosteron hormonunun (ng/dL) östrojen (östradiol; pg/mL) hormonuna oranı bozulmuştur. Yapılan çalışmalar, böyle hastalarda aromataz inhibitörleri olarak bilinen ilaçların kullanımının hormon dengesindeki bozukluğu düzeltebileceği önerilmiştir. Normal erkeklerde bu oran 16±3 bulunurken, hasta grubunda 7’ye kadar düşmektedir. İlginç olanı, Klinefelter hastalarında bu oran daha da düşüp, 4 çıkmaktadır.
Klinefelter hastalarında testislerde Leydig hüceleri olarak bilinen ve vücuttaki testosteronun %95’ini yapan hücrelerin sayısındaki artışın, aromataz aktivitesini artırarak, hastalığa neden olabilmektedir. İşte, artan bu aromataz aktivitesi, aromataz inhibitörü ilaçlar kullanılarak düzeltilebilir.
Amerika’da Cornell Üniversitesinde, azoospermisi olan hastaların hepsinde testosteron ve östrojen hormonlarını ölçtüklerini bildiren araştırıcılar, testosteron/östrojen oranı düşük olan erkeklerde tedaviye başladıklarını ve başarılı sonuçlar aldıklarını bildiriyorlar. Gerçekten de, bu tedavi neticesi idiyopatik infertilitesi bulunan hastaların %80’inde sperm sayısında düzelme, %33’ünde ise gebelik elde edilmiştir. Diğer yandan, herhangi bir etkisi olmadığını bildiren çalışmalar da vardır.
Yakın tarihli bir çalışmada, azoospermik Klinefelter sendromlu erkeklerde aromataz inhibitörü kullanımı sonucu, %69’unda TESE ile olgun spermatozoa bulunabileceği ortaya konmuştur.
Aromataz inhibitörleri kullanılırken doz ayarlamasının çok dikkatli yapılması ve yakın hormon takibi gereklidir. Tedavinin önemli bir yan etkisi bildirilmemiştir. Diğer yandan, bu genetik bozukluğun çocuğa geçme riskine karşın, genetik bilgilendirme de alınmalıdır.
Not: Aromataz enzimi, birer androjen olan androstenedion ve testosteronun, birer östrojen olan estrona ve estradiole dönüştürülmesinden sorumludur. Aromataz inhibitörlerinin etki mekanizması testosteronu yükseltmeleri yanı sıra, esasen serum östrojeninde düşme yapmasıyla olmaktadır. Çünkü bu sayede östrojenin santral inhibisyon etkisi ortadan kaldırılmış ve neticede FSH ve LH salgısı da artmış olur.
Bu konuda okumanız önerilen kaynaklar
Raman JD, Schlegel PN. Aromatase inhibitors for male infertility. J Urol. 2002 Feb;167(2 Pt 1):624-9.
Pavlovich CP, King P, Goldstein M, Schlegel PN. Evidence of a treatable endocrinopathy in infertile men. J Urol 2001 Mar;165(3):837-41.
Vigersky RA, Glass AR. Effects of delta 1-testolactone on the pituitary-testicular axis in oligospermic men. J Clin Endocrinol Metab. 1981 May;52(5):897-902.
Clark RV, Sherins RJ. Treatment of men with idiopathic oligozoospermic infertility using the aromatase inhibitor, testolactone. Results of a double-blinded, randomized, placebo-controlled trial with crossover. J Androl. 1989 May-Jun;10(3):240-7.
Schiff JD, Palermo GD, Veeck LL, Goldstein M, Rosenwaks Z, Schlegel PN. Success of testicular sperm injection and intracytoplasmic sperm injection in men with Klinefelter syndrome. J Clin Endocrinol Metab. 2005 Nov;90(11):6263-7.
